Gehaat, geliefd en klimaatstaker van het eerste uur: Greta Thunberg (2024)

Het begon op 20 augustus 2018 met een 15-jarige activist, alleen voor het Zweedse parlement. 'Skolstrejk för Klimatet', stond op het protestbord van Greta Thunberg. Haar actie groeide uit tot een wereldwijde beweging: vandaag staan in zo'n 150 landen klimaatstakingen gepland. Ook in Den Haag.

De organisatie vindt het lastig om het aantal deelnemers in te schatten. Vorige week vrijdag deden er volgens een woordvoerder zo'n 6000 mensen mee in onder meer Amsterdam en Maastricht. Verspreid over de hele wereld staakten toen zeker honderdduizenden kinderen en volwassenen, volgens de organisatie zelfs miljoenen, voor een strenger milieubeleid.

'Geen sociale spelletjes'

Het oorspronkelijke plan om te spijbelen tegen de opwarming van de aarde komt niet van Thunberg, maar van Bo Thorén. "Ik had het idee, zij het charisma", zegt de 49-jarige activist aan de telefoon.

"Niemand had kunnen voorspellen dat die stakingen zó groot zouden worden. Maar Greta is een van de weinige mensen die dat voor elkaar kan krijgen. Ze speelt het sociale spelletje niet mee, daar geeft ze helemaal niets om."

Haar superkracht, zo omschreef Thunberg haar autisme in interviews. "Als ik geen asperger had gehad, dan had ik dit waarschijnlijk nooit gedaan."

Die compromisloze instelling kwam duidelijk terug in haar emotionele speech op de speciale VN-top maandag in New York. "Jullie hebben mijn dromen afgepakt en mijn jeugd gestolen", zei ze woedend tegen de wereldleiders in de zaal.

Bekijk hier een deel van Thunbergs toespraak:

2:26

'We laten jullie hier niet mee wegkomen, hoe durven jullie'

Die confronterende speech leidde tot een tweedeling op sociale media. "Het raakte je, of je ergert je er dood aan", zo vatte retoricaprofessor Jaap de Jong het samen voor NOS Stories.

De inmiddels 16-jarige activist beschuldigt volwassenen met "hoe durven jullie?" Daardoor voelt de kijker zich volgens De Jong snel aangesproken. "Dat is onplezierig voor het publiek, maar Thunberg wil het publiek ook helemaal geen plezier doen."

Haar overtuiging is dat er nú iets moet gebeuren om een catastrofe te voorkomen. Zo'n heftige boodschap, zelfs als die wordt ondersteund door talloze klimaatrapporten, maakt Thunberg tot het mikpunt van spot en kritiek. Vooral bij een grote groep mensen die vindt dat de klimaatproblematiek wordt overdreven.

Een man in Zweden is zelfs aangeklaagd wegens doodsbedreigingen aan Thunberg en haar moeder. De 39-jarige man zou meerdere brieven hebben geschreven aan de familie. Met als doel het direct laten ophouden van alle acties.

Een opstelwedstrijd van de krant Svenska Dagbladet was het startschot voor de carrière van Thunberg als klimaatactivist. Ze werd tweede en vervolgens benaderde Thorén haar om een schoolstaking voor het klimaat te organiseren.

Hoe ontstond het idee?

De 49-jarige inwoner van Dalsland, in het zuidwesten van Zweden, was op dit idee gekomen na de aanslag op een school in Florida. Na het bloedbad in februari 2018 liepen scholieren massaal de les uit om strengere wapenwetten te eisen. Dat is de ideale manier om jongeren bij klimaatverandering te betrekken, dacht de oprichter van actiegroep Fossielvrij Dalsland.

Vrijwel iedereen die aanwezig was bij de brainstorm vond de klimaatstaking een slecht idee. "Greta was de enige die erop aansloeg. Ze zei: dit kan werken."

Haar klasgenootjes zagen het plan niet zitten. En haar ouders evenmin: het is verboden om te spijbelen. Ook Thorén vindt dat kinderen naar school horen te gaan. "Maar als wij van hen eisen dat ze naar school gaan, dan mogen zij eisen dat volwassenen voor een goede toekomst zorgen. Staken is de enige manier om echt druk op de politiek te zetten."

Daarom besloot Thunberg om twee weken voor de Zweedse verkiezingen niet meer naar school te gaan. In plaats daarvan stond ze met haar bord voor het parlementsgebouw in Stockholm.

Scepsis onder medescholieren sloeg uiteindelijk om in enthousiasme. De vrijdag groeide uit tot de vaste klimaatstaakdag. Haar voorbeeld werd in steeds meer landen overgenomen: aan het einde van 2018 deden er ruim 20.000 scholieren mee in ruim 270 steden, verspreid over de wereld.

Inmiddels is Thunberg genomineerd voor de Nobelprijs voor de vrede. Volgens correspondent Rolien Créton zijn veel Zweden trots op de jonge activist. Er is bewondering voor de wijze waarop ze anderen inspireert, hoewel niet iedereen het eens is met de stakingen.

'Groter dan Zlatan'

"Je kunt moeilijk om haar heen. Ze is misschien wel de beroemdste Zweed die we hebben gehad, groter dan Zlatan Ibrahimovic", zegt Peter Blomqvist van de Zweedse krant Svenska Dagbladet.

De Zweden zijn vooral verdeeld over de vraag of het redelijk is dat de klimaatstakingen onder schooltijd plaatsvinden. Ook zou Thunberg volgens sommige Zweden verwend zijn. Ze is de dochter van een bekende operazangeres en acteur en zou daarom meer bevoorrecht zijn dan andere jongeren.

Dat zal Bo Thorén worst wezen. Hij is trots op wat Thunberg heeft bereikt. "Ik vind het fantastisch, want Greta is de enige kans die we hebben."

Thorén staat op deze foto links naast Thunberg: